به دنبال خروج آمریکا از افغانستان و تسلط مجدد طالبان، بسیاری از کشورها سفارت خود را در کابل تخلیه کردند، اما چهار کشور مهم منطقه یعنی چین، ایران، پاکستان و روسیه علاوه بر ادامه فعالیت نمایندگی سیاسی خود بر لزوم تعامل با طالبان با هدف کاهش آسیب‌پذیری از تحولات آینده این کشور تاکید کردند.
روی کار آمدن طالبان در افغانستان و پیچیده شدن تحولات منطقه و خروج ناگهانی آمریکا، کشورهای منطقه را بار دیگر به این نتیجه رسانده است که عوامل فرامنطقه‌ای در بلندمدت قادر به ایجاد ثبات در این کشور نبوده و نیاز است تا رویکرد جدید با محوریت نگاه منطقه‌ای برای حل پایدار بحران افغانستان شکل بگیرد.
نشست سازمان شانگهای درباره افغانستان، برگزاری نشست همسایگان سمرقند، فرمت روسیه و نشست سه جانبه پاکستان از جمله تلاش کشورهای منطقه برای حل بحران افغانستان با کمک نگاه منطقه‌ای بوده است.
تاکید بر لزوم حل بحران افغانستان با نگاه منطقه‌ای
به نظر می‌رسد مشکلاتی که در حال حاضر افغانستان با آن مواجه بوده از جمله فروپاشی اقتصادی و مشکلاتی امنیتی با مشارکت بهتر کشورهای همسایه و منطقه قابل حل باشد.
در این بعد، مقامات چین و روسیه، ایران و پاکستان از همان ابتدای تحولات در افغانستان، مواضع خود را در قبال بحران در این کشور ابراز کرده و بر حل مشکلات افغانستان از طریق همکاری‌های منطقه‌ای تاکید کردند.
تاکنون چندین نشست برای تحولات افغانستان پس از حضور مجدد طالبان در کشورهای منطقه برگزار شده است.
در این راستا نشست چهارجانبه با حضور وزرای خارجه ایران، پاکستان، روسیه و چین درباره افغانستان با میزبانی شهر سمرقند کشور ازبکستان برگزار و در این نشست بر لزوم تشکیل دولت فراگیر تاکید شده است.
طرفین در این نشست بر تعهد خود به توسعه افغانستان به عنوان یک کشور مسالمت آمیز، متحد، دارای حق حاکمیت و مستقل، بدون تهدیدات تروریستی و قاچاق مواد مخدر تأکید کرده و هم به این نکته که وضعیت امنیتی مرتبط با تروریسم در افغانستان همچنان وخیم است توجه داشته و بر تعهد خود در تقویت همکاری‌ها برای مبارزه با تروریسم و امنیت بین کشورهای همسایه و توسعه جبهه متحد علیه تروریسم تأکید کردند(بیشتر بخوانید).
نشست مهم دیگری که اخیرا در پاکستان و با حضور وزیر خارجه چین و طالبان برگزار شده نیز گام مهم دیگر از عزم کشورهای منطقه برای حل بحران افغانستان عنوان شده است.
تاکید چین و روسیه بر لزوم همکاری منطقه‌ای در بحران افغانستان
در این راستا، «چین گانگ» وزیر امور خارجه چین پس از نشست چهار جانبه همسایگان افغانستان در سمرقند در جمع خبرنگاران گفت: افغانستان اکنون در مرحله مهمی از تعدیل و تغییر سیاست‌های داخلی و خارجی است و به توجه و حمایت بیشتر جامعه بین المللی به ویژه کشورهای همسایه نیاز مبرم دارد.
اولین پیشنهاد چین تاکید بر مقابله با نیروهای تروریستی در افغانستان و از بین بردن بستر شکل گیری آن است. همکاری‌های منطقه‌ای در زمینه مبارزه با تروریسم، مبارزه با مواد مخدر و مسئله پناهندگان تقویت شود. و به طور موثر مانع از فرار عناصر تروریستی از مرزها، افزایش قدرت و ایجاد هرج و مرج توسط آنها شوند.
از طرف دیگر روسیه نیز که همواره نگران تحولات افغانستان بوده، پس از قدرت گرفتن طالبان تعامل با این گروه را افزایش داده و با فعال کردن سفارت خود در کابل و همچنین در اختیار گذاشتن سفارت افغانستان به طالبان نقش مهمی در آینده این کشور داشته باشد.
ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه برای افغانستان بارها گفته است که که روسیه نگران وضعیت بد اقتصادی در افغانستان است.
وی افزود: هر چند روسیه نگران حضور گروه داعش در شمال افغانستان است، اما رابطه اقتصادی و دیپلماتیک با هیات حاکمه افغانستان را با مشارکت مردم حفظ می‌کنیم.
از طرف دیگر سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه در نشست وزیران دفاع سازمان همکاری اسلامی در دهلی نو گفته است که گروه‌های افراطی مستقر در افغانستان فعالیت‌های‌شان را در کشورهای آسیای مرکزی افزایش داده‌‌اند.
وی افزوده است که احتمال نفوذ سازمان‌های تروریستی مختلف بین‌المللی مانند داعش، القاعده، جنبش اسلامی ازبکستان و جنبش اسلامی ترکستان شرقی که همگی در فدراسیون روسیه ممنوع هستند رو به افزایش است.
اما روسیه به رغم ابراز نگرانی از گسترش فعالیت تروریستی در افغانستان همواره تاکید کرده است که بهتر راه برای حل بحران افغانستان همکاری منطقه ای در حوزه امنیت و اقتصاد است.
ایران و همکاری منطقه‌ای برای حل بحران افغانستان
جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از بزرگترین میزبان مهاجران افغانستان است همواره بر لزوم همکاری واقعی منطقه ای و بین المللی برای حل مشکلات افغانستان تاکید کرده است.
از دهه‌ها قبل جمهوری اسلامی ایران بر این اصل و واقعیت که تنها راه حل بحران افغانستان همکاری های منطقه ای است، تاکید داشت و اکنون نیز با ورود جدی سایر بازیگران به تحولات افغانستان، این موضوع باردیگر بازخوانی و مورد تاکید قرار می گیرد.
در این راستا، «حسن کاظمی قمی»، سفیر تهران در کابل و نماینده ویژه رئیس جمهور ایران در نشست نمایندگاه کشورهای همسایه در تاشکند گفته است که: تحولات سیاسی، امنیتی و اجتماعی افغانستان برای منطقه مهم است».
به گفته وی، راهکار اساسی حل مسایل و چالش‌های افغانستان در تعمیق همکاری منطقه‌ای نهفته است، جستجوی راه حل در خارج از منطقه کمکی به وضع موجود نخواهد کرد.
همچنین در آخرین مورد حامد کرزی، رئیس جمهور سابق افغانستان در دیدار کاظمی قمی بر لزوم همکاری منطقه ای برای پایان بحران افغانستان تاکید کرده است.
کرزی در رشته توئیتی در این باره نوشته است: در این دیدار با اظهار خوش‌بینی نسبت به نتایج نشست دوحه، در مورد تحولات جاری افغانستان و منطقه تبادل نظر صورت گرفته، و بر ضرورت اجماع منطقه‌ای بعنوان راه حل و کمک به حل مشکلات افغانستان تاکید شد.
20 سال جنگ و بی‌ثباتی حاصل جنگ آمریکا در افغانستان
طولانی‌ترین جنگ آمریکا در افغانستان، جنگ و اشغالگری دو دهه‌ای در دوران چهار رئیس‌جمهور این کشور که به بهانه حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ آغاز شد، در نهایت بعد از صرف هزینه‌ای سرسام‌آور و از دست رفتن ده‌ها هزار جان، این روزها به شکلی تحقیرآمیز برای آمریکا به پایان خود رسید.
آمار رسمی دولت آمریکا هزینه صرف شده از زمان آغاز جنگ افغانستان را حدود ۸۸۷ میلیارد دلار برآورد می‌کند اما پروژه «هزینه‌های جنگ» دانشگاه براون تخمین زده که هزینه کلی این جنگ ۲.۲۶ تریلیون دلار بوده است. صرف هزینه بالغ بر دو تریلیون دلار در ۲۰ سال گذشته به معنی صرف مبلغ ۳۰۰ میلیون دلار در روز به مدت دو دهه در این جنگ است.
طبق داده‌های پروژه هزینه‌های جنگ در دانشگاه براون که هزینه‌های پنهان جنگ‌های پس از ۱۱ سپتامبر را مستند می‌کند، از سال ۲۰۰۱ تا نیمه ماه آوریل امسال، بیش از ۲۴۱ هزار نفر در نتیجه مستقیم جنگ افغانستان کشته شده‌اند که شامل دست‌کم ۷۱ هزار و ۳۴۴ غیرنظامی می‌شود. این آمار کلی، مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری، نداشتن دسترسی به غذا، آب، زیرساخت یا سایر پیامدهای غیر مستقیم جنگ را شامل نمی‌شود.
طبق داده‌های پروژه هزینه‌های جنگ در دانشگاه براون که هزینه‌های پنهان جنگ‌های پس از ۱۱ سپتامبر را مستند می‌کند، از سال ۲۰۰۱ تا نیمه ماه آوریل امسال، بیش از ۲۴۱ هزار نفر در نتیجه مستقیم جنگ افغانستان کشته شده‌اند که شامل دست‌کم ۷۱ هزار و ۳۴۴ غیرنظامی می‌شود. این آمار کلی، مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری، نداشتن دسترسی به غذا، آب، زیرساخت یا سایر پیامدهای غیر مستقیم جنگ را شامل نمی‌شود.
بر اساس آمار سازمان ملل متحد، این جنگ همچنین دو میلیون و ۷۰۰ افغان را مجبور به فرار به خارج از کشور کرده که بیشتر آنها به ایران، پاکستان و اروپا رفته‌اند. چهار میلیون نفر دیگر هم در داخل افغانستان آواره شده‌اند.
تلفات جنگ در بین نیروهای ارتش و پلیس افغانستان هم ۷۸ هزار و ۳۱۴ نفر برآورد شده است. همچنین ۸۴ هزار و ۱۹۱ نیروی طالبان و سایر شبه‌نظامیان مخالف کشته شده‌اند.
به گفته ناظران سازمان ملل متحد، در درگیری‌های افغانستان در مجموع ۷۲ روزنامه‌نگار و ۴۴۴ امدادگر هم جان خود را از دست دادند.
در همین حال، به گفته وزارت دفاع آمریکا، از سال ۲۰۰۱ تاکنون ۲ هزار و ۴۴۲ نظامی آمریکایی در جنگ کشته و ۲۰ هزار و ۶۶۶ نفر زخمی شده‌اند. تخمین زده می‌شود که بیش از سه هزار و ۸۰۰ پیمانکار امنیتی خصوصی آمریکایی هم از کشته‌شدگان این جنگ هستند.
وضعیت افغانستان پس از قدرت گرفتن مجدد طالبان
به دنبال تسلط طالبان و انسداد ذخایر ارزی از سوی آمریکا، افغانستان با بحران متمادی مواجه شده و سازمان ملل نیز در چندین گزارش گفته است که بیش از نیمی از مردم این کشور به کمک فوری بشردوستانه نیاز دارند.
دیده بان حقوق بشر در گزارشی از وضعیت مردم افغانستان گفته است که به دنبال تحولات اخیر و کاهش کمک‌های جهانی نیمی از جمعیت افغانستان که بیشتر از ۱۹ میلیون تن می‌شود، سطح بالای ناامنی غذایی را تجربه می‌کنند.
براساس این گزارش، تنها در سال ۲۰۲۲ در افغانستان ۳۴ هزار کودک به علت ابتلا به سوءتغذیه در بیمارستان بستری شده و این احتمال وجود دارد که هزاران کودک حتی برای درمان به مراکز درمانی مراجعه نکردند.
در حالی که آمریکا با هدف امنیت، ثبات و دمکراسی به افغانستان حمله کرد، اما پس از 20 نه امنیت بلکه مردم این کشور را با گرسنگی فزاینده رها و با عجله از این کشور خارج شد.
عدم به رسمیت شناختن طالبان از سوی کشورهای جهان
اما به دنبال قدرت گرفتن طالبان و با گذشت نزدیک به دو سال، تاکنون هیچ کشوری حکومت طالبان را به‌رسمیت نشاخته است.
عدم استفاده از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر، مبارزه با تروریسم، تشکیل دولت فراگیر و احترام به حقوق بشر از شروط کشورها و مجامع بین‌المللی برای شناسایی حکومت طالبان است.
این در حالی است که «ذبیح الله مجاهد»، سخنگوی طالبان در این این باره گفته: غرب به ویژه آمریکا نمی‌خواهند که هیات حاکمه جدید افغانستان به رسمیت شناخته شود.
مجاهد در گفت‌وگو تاکید کرده است که «برخی از کشورهای منطقه و کشورهای اسلامی بنا بر مشکلاتی که با آمریکا دارند، علاقه برای به رسمیت شناختن امارات اسلامی ندارند.»
اما از طرف دیگر «امیرخان متقی»، وزیر خارجه طالبان در اظهاراتی گفته است که طالبان تمامی شرایط و اصول بین‌المللی برای به رسمیت شناخته شدن را تکمیل کرده و اگر کسی می‌تواند شرایطی که نیاز است را برای ما روشن سازد تا ما آن را برآورده کنیم.»
به رسمیت شناختن دولت موقت طالبان از نظر تعاملات سیاسی و دیپلماتیک و مناسبات تجاری افغانستان بسیار مهم بوده و تاکنون کشورهای تعامل با این گروه را به شناسایی رسمی ترجیح دادند و تلاش دارند که افغانستان به انزوا نرود.
جمع بندی
به نظر می‌رسد به دنبال توافق ایران و عربستان با میانجیگری چین و استقبال طالبان از این اقدام، بحران‌های جاری در منطقه از جمله موضوع افغانستان را می‌توان از طریق راهکارهای و با حضور کشورهای منطقه بهتر و پایدارتر حل کرد.
کشورهای ایران، پاکستان، روسیه و چین به دلیل تاثیرگذاری مستقیم از تحولات افغانستان همواره تلاش دارند با تعامل با طالبان و تشویق این گروه به تشکیل دولت فراگیر و حقوق تمام شهروندان این کشور و بدور از دخالت آمریکا بحران این کشور را کنترل و ساماندهی کنند، موضوعی که طالبان نیز از آن استقبال کرده است.
ثبت دیدگاه