سیاست خارجی و حل مشکلات فعلی کشور/ دکتر غلامرضا کریمی استاد دانشگاه خوارزمی

بدون تردید یکی از مناقشه برانگیزترین حوزه های سیاستگذاری ایران در طول چهل سال گذشته، عرصه سیاست خارجی و دیپلماسی و چگونگی اعمال آن است که فراز و نشیب زیادی در رقم خوردن سرنوشت کشور، وجهه و اعتبار بین المللی و پیشبرد اهداف و برنامه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی داخلی داشته است.
در بررسی های مربوط به سیاست خارجی ایران در طول چند سده گذشته، همواره نقش قدرتهای بزرگ برجسته بوده است. ایران در طول تاریخ کمتر مجال یافته تا بدون طمع و مداخله قدرتهای جهانی، نقش منطقه ای و جهانی خود را در نظام بین الملل ایفا نماید. در واقع از قرن نوزدهم تا پیروزی انقلاب اسلامی، ایران همواره در مسیر گردباد تحولات سیاست جهانی، نقش یک دولت ضعیف و حائل میان امپراطوری های روسیه و انگلیس و یا نقش یک دولت دست نشانده انگلیس و امریکا را بازی کرده بود. پیروزی انقلاب اسلامی که با آرزوی تحقق دو اصل و خواسته ریشه دار و برآورده نشده “آزادی” و “استقلال” در حافظه جمعی ایرانیان بوقوع پیوست فرصت بی نظیری را در اختیار رهبران و مردم قرار داد که بتوانند با ایفای نقشی مستقل، کنترل آزادانه سرنوشت خویش را بدست بگیرند و نقش عمده ای در سیاست بین الملل ایفا کنند. اما بازتعریف و پیگیری سیاست خارجی ملی بصورت مستقل و نحوه تعامل با قدرتهای بزرگ و بازیهای طراحی شده توسط آنها در منطقه عنصری تاثیر گذار برای جمهوری اسلامی بوده و هست.
شرایط خاص امروزین کشور از منظر اکثریت مردم، ریشه در سیاست خارجی و دیپلماسی دولت دارد. اگرچه سیاست داخلی تعیین کننده سیاست ها و رفتارهای کلان و خرد دولت و نظام است ولی در شرایط تحریم های پیچیده و چند لایه بین المللی فعلی، تقریبا مشهود است که برون رفت از این وضعیت، صرفا در پرتو اجماع داخلی در قبال منافع ملی و تحولات و رویکردهای بین المللی کشور است. متاسفانه در سطح بین المللی قواعد بازی اقتصادی بنفع ما نیست و با توجه به اینکه روز به روز ارزش پول ملی ما کمتر می شود و اقشار ضعیف و حتی متوسط جامعه به زیر خط فقر سقوط می کنند لذا مردم خواهان تحول جدی در وضعیت خودشان هستند و بستر این تحول، از مسیر دیپلماسی و سیاست خارجی می گذرد. اما این واقعیت هم قابل چشم پوشی نیست که بدون اجماع داخلی نمی توان چالش ها و مشکلات کشور را حل و فصل کرد. تجربه چشمگیر و در عین حال تلخ برجام نشان داد که اگر زمینه سازی داخلی مناسب پیرامون تحولات بزرگ دیپلماسی کشور انجام نشود در خارج نمی توان به نتایج چشمگیری دست یافت.
تحولات انتخابات ریاست جمهوری امریکا و پیروزی احتمالی جو بایدن که وعده بازگشت به برجام و اصلاح سیاست های غلط دوره ترامپ را داده و در ادامه شروع رقابت های ریاست جمهوری در کشورمان نشان خواهد داد که عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی، پرچالش ترین و در عین حال تأثیرگذارترین متغیر موثر بر تحولات آینده ایران است و شکل گیری اجماع داخلی در قبال موضوعات اساسی سیاست خارجی کشور یک ضرورت بنیادین است.